Manipulimi psikologjik është një formë e sjelljes sociale ku një individ përpiqet të ndikojë te tjetri në mënyrë të fshehtë dhe shpesh të dëmshme, për të fituar kontroll ose përfitime personale. Kjo sjellje shpesh maskohet me sjellje të mira, fjalë të ëmbla, ose një fasadë të kujdesit dhe mirësisë – duke e bërë atë të vështirë për t’u identifikuar që në fillim.

Çfarë e bën manipuluesin të tillë?

Sipas psikologes klinike Dr. Harriet B. Braiker, autorja e librit “Who's Pulling Your Strings?”, manipuluesit zakonisht përdorin teknika të tilla si faji, frikësimi, ose ndjenja e detyrimit për të ushtruar kontroll mbi të tjerët. Ata janë mjeshtër në të zbuluarit e pikave të dobëta emocionale dhe i përdorin ato për përfitim personal.

Karakteristikat më të zakonshme të një personi manipulues janë:

1. Fajësimi i vazhdueshëm i të tjerëve

2. Shmangia e përgjegjësisë

3. Viktimizimi i vetes për të fituar simpati

4. Përdorimi i injorimit ose tërheqjes emocionale si dënim

5. Ndryshimi i fakteve dhe realitetit për të krijuar konfuzion

6. Gaslighting – Arma më e heshtur e manipulimit

Një nga format më të rrezikshme të manipulimit është ajo që në psikologji quhet “gaslighting” – një taktikë ku manipuluesi i bën të tjerët të dyshojnë në perceptimin, kujtesën apo arsyetimin e tyre. Ky lloj manipulimi mund të çojë në ulje të vetëbesimit, ankth, dhe madje depresion.

Një studim i vitit 2019 nga Universiteti i Nevada-s thekson se njerëzit me prirje narcisiste janë më të predispozuar të përdorin gaslighting si mjet për të ruajtur kontrollin në marrëdhënie.

Pse bie viktimë një person i mirë?

Në fakt, manipuluesit nuk synojnë individë të dobët – përkundrazi, ata shpesh synojnë njerëz empatikë, të dhembshur, dhe të gatshëm për të ndihmuar. Këto cilësi interpretohen nga manipuluesi si “lehtësisht të shfrytëzueshme”.

Psikologia sociale, Dr. George K. Simon, thekson se manipuluesit kanë një aftësi të jashtëzakonshme për të dalluar saktësisht se çfarë doni të dëgjoni – jo sepse u intereson ndjenja juaj, por sepse kjo është mënyra më e shkurtër për të arritur te qëllimi i tyre.

Si të mbroheni?

1. Vendosni kufij të qartë emocionalë dhe komunikues.

2. Besoni instinktin tuaj – nëse diçka nuk ndjehet e drejtë, zakonisht nuk është.

3. Mbani një distancë të shëndetshme nga njerëz që përdorin fajin ose frikën për të ju drejtuar.

4. Konsultohuni me një profesionist nëse ndiheni të rraskapitur emocionalisht nga një marrëdhënie.

Për ta përmbyllur: 

Manipulimi nuk është gjithmonë i dukshëm, por efektet e tij janë të thella dhe shpesh afatgjata. Të mësosh ta njohësh këtë sjellje nuk do të thotë të dyshosh në gjithçka, por të mbrosh veten në mënyrë inteligjente. Në fund të fundit, jo çdo buzëqeshje është pasqyrë e një shpirti të mirë.

Burim: Shoqata Amerikane e Psikologjisë (APA) – "Sjellja Manipuluese: Kuptimi psikologjik i kontrollit emocional", www.apa.org